|
Yeryüzündeki mevcut kirliliğin %50’si son 40-50 yılda meydana gelmiştir. ÇED uygulamasına bu tarihlerde başlanmış olsaydı; İstanbul’da Haliç, İzmir Körfezi, İzmit Körfezi ve daha birçok doğal kaynaklarımız çevre kirliliğine maruz kalmazdı. Çünkü ÇED Raporu bir tür çevre koruma aracıdır. Sürdürülebilir Kalkınmanın, Sürdürülebilir Çevrenin ve Ekolojiyi korumanın olmazsa olmazı ÇED Raporu uygulamasıdır. ÇED, çevresel açıdan tutarlı ve ekonomik açıdan yararlı olan çözümler üretir. Tüm karar vericiler ve tüm yatırımcılar için ÇED, çok güçlü bir planlama enstrümanıdır. Planlanan ve/veya düşünülen bir projede ilk yapılacak iş ÇED çalışmasıdır. Yatırımın daha ön fizibilitesi veya avam tasarımı ile başlayan ÇED sürecinde, yatırım şekilleniyor, düzenleniyor, fikirler netleşiyor, projeleniyor ve yatırımcının yol haritası ortaya çıkıyor. Anlamlı bir kalkınmanın temel koşullarından birincisi, kalkınma ve çevrenin birbirinin karşıtı değil, tamamlayıcısı olduğu bilincidir. ÇED OLUMLU KARARININ DAHA ÇOK ÇIKMASININ NEDENİ… Kamuoyunun bazı kesimlerinde “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü’nden çok az proje için ÇED Olumsuz kararı çıkmaktadır, nasıl olsa ÇED Olumlu Kararı alınır” şeklinde, anlaşılması mümkün olmayan ve teknik bir temele dayandırılamayan bir görüş yer almaktadır. Bu durumu şu şekilde özetleyebiliriz; Yatırımcının önerdiği çevre kirliliğine sebep olacak ve ÇED Olumsuz Kararı verilebilecek yatırımlar daha etüt safhasında ÇED Yeterlik Belgesi sahibi mühendislik ve danışmanlık firmaları tarafından elemine edilmekte ve bu projelere ÇED Başvuru Dosyaları hazırlanmamaktadır. ÇED sürecini yürütecek ve ÇED Raporunu hazırlayacak firmalara Bakanlık tarafından “ÇED Yeterlik Belgesi” verilmektedir. Firmanın raporla ilgili hataları olur ise belge iptal edilmektedir. Söz konusu cezai yaptırım ilgili firmaları ÇED süreci öncesi kapsamlı önlemler almaya yönlendirmektedir. Belge sahibi firmalarımız, gerek Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın ve gerekse yatırımcının tarafsız çözüm ortağı ve/veya Teknik Çevre Müşaviri konumundadır. İDARE DIŞINDA ELEMİNASYON SÜRECİ VARDIR ÇED Olumsuz Kararı alınabilecek projeler için gerçekleştirilen, idare dışında yer alan bir eliminasyon süreci vardır. Bahsi geçen ön eliminasyon sürecinin bir diğer ayağını da yatırımcı oluşturmaktadır. Özellikle büyük yatırımlarda yatırımcılar planladıkları projelere ilişkin ÇED süreci öncesinde 5-6 yıllık bir AR-GE çalışması gerçekleştirmektedir. Bu ve benzeri AR-GE çalışmalarında sürdürülebilir bir çevre için yer, teknoloji alternatifleri, ticari kaygılar ve uluslararası normlar detaylı bir şekilde araştırılmaktadır. Yatırımcı tarafından gerçekleştirilen Ön fizibilite ve AR-GE çalışmalarından sonra, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü’nde ÇED süreci başlamadan önce ÇED Yeterlik Belgesi sahibi firmalar tarafından da yerel mevzuat ve projenin olası çevresel etkileri bir ön değerlendirmeye tutularak değerlendirilmektedir. Dolaysıyla ÇED süreci öncesinde yatırım yapılacak projelere ilişkin çok yönlü ve multidisipliner teknik ekiplerle gerekli eliminasyonlar yapılmaktadır. Ön fizibilite ve AR-GE çalışmaları yatırımının büyüklüğüne göre alanında uzman ortalama 15-20 kişilik teknik personelden başlayıp 70-80 ve üzeri kişiden oluşan teknik personeller tarafından gerçekleştirilmektedir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı resmi web sitesinde yayımlanan ÇED Olumlu/ÇED Olumsuz kararlarında ÇED Olumsuz kararının az çıkmasının nedeni budur. Ne çevre müşaviri firmalar ne de yatırımcı, baştan olmayacağı kuvvetle muhtemel bir yatırıma başlamazlar. Bakanlığa sunulan projeler ÇED sürecinde ilgili komisyonlardan ve halkın görüş ve önerilerinden geçmektedir. Ülkemizde şu anda kamuoyuna örnek olarak gösterilen kirlilik yaratan faaliyetler çok eski ve ÇED Raporuna tabi olmayan yatırımlardır. Bakanlık ayrıca bu faaliyetler için de kirlilik yaratmayacak idari ve yasal tedbirleri almaktadır. DOSAB PROJESİ ÇED SÜRECİ Yukarıdaki bilgiler ışığında DOSAB ÇED sürecini inceleyecek olursak; 04.06.2014 tarihinde ÇED Başvuru Dosyası Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunularak ÇED süreci başlatılmıştır. ÇED sürecinin başlangıcı için görülen tarih Haziran 2014 olsa da aslında daha eskiye gidilmelidir. ÇED sürecini Bakanlık adına Demirtaş Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü’ne danışmanlık yaparak yürüten Çınar Mühendislik Müşavirlik A.Ş. firmasıdır. Firma DOSAB Yönetimiyle ilk görüşmeleri 2012 yılı Mart ayında başlamış ve ÇED sürecinin başlatıldığı 2014 yılı Haziran ayına kadar ÇED Başvurusu yapılacak projenin teknik ve çevresel detayları üzerine yaklaşık 20 kişilik teknik bir ekiple çalışılmıştır. İNCELEME DEĞERLENDİRME KOMİSYONU Bu çalışmaların sonunda ÇED için müracaat edilecek alan, teknoloji, kapasite, atık yönetimi vb. teknik detaylar olgunlaştırılmıştır. Bakanlık ÇED Başvuru Dosyasını incelemiş ve ÇED Yönetmeliği’nce belirtilen formata uygun bulmuştur. ÇED Başvuru Dosyasının uygunluğunun Bakanlıkça kabul edilmesinden sonra ÇED Yönetmeliği’nde belirtildiği üzere planlanan projeye ilişkin bir inceleme değerlendirme komisyonu kurulmuştur. Söz konusu komisyonu Bursa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Maden İşleri Genel Müdürlüğü, DSİ Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığı, İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığı, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, Bursa İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Bursa İl Halk Sağlığı Müdürlüğü oluşturmaktadır. DOSAB ÇED RAPORU ÖZEL FORMATI Çevre ve Şehircilik Bakanlığı komisyon oluşturulduktan sonra tüm komisyon üyelerinden 23.06.2014 tarihine kadar DOSAB Buhar ve Enerji Üretim Tesisi Projesinin ÇED sürecinde gerçekleştirilmesi istenilen çalışmalar, analizler, araştırmalar vb. konularda görüşlerini sunmalarını talep etmiştir. Aynı zamanda halka projenin başladığına dair tüm duyurular yapılmış ve bu süreç içerisinde de halkın projeye ilişkin itiraz, görüş, beklentileri talep edilmiştir. Tüm komisyon üyelerinin ilgili görüşlerini ve halkın dilek, öneri vb. görüşlerini Bakanlığa iletmelerinin ardından Bakanlık tarafından hazırlanacak ÇED Raporu’nun kapsamı belirlenmiş ve danışman firmaya 03.07.2014 tarihinde ÇED Raporu Özel Formatı verilmiştir. Süreçten de anlaşılacağı üzere ÇED Raporu Özel Formatı her proje özelinde oluşturulmakta olup, DOSAB Buhar ve Enerji Tesisi Projesi için de ÇED Raporu Özel Formatı oluşturulmuştur. Özel formata esas hazırlanan ÇED Raporu 21.11.2014 tarihinde tamamlanmış ve Bakanlığa sunulmuştur. Bakanlık elektronik ortamda hazırlanan ÇED Raporunu komisyon üyelerine incelemeleri ve değerlendirmeleri için iletmiş, halkın görüşüne sunmuş ve 1. İnceleme Değerlendirme Toplantısı tarihini 23.12.2014 olarak belirlemiştir. Söz konusu toplantı tarihine kadar hazırlanan ÇED Raporu komisyon üyeleri ve halk tarafından incelenmiş, komisyon üyelerince ÇED Raporu Özel Formatı aşamasında istenilen çalışmaların yapılıp yapılmadığı, yapıldıysa yeterli olup olmadığı değerlendirilmiştir. Toplantı tarihine kadar halk tarafından Bursa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ve Bakanlığa sunulan itiraz, dilek talep vb. görüşler toplanmış ve İDK Toplantısında değerlendirilmiştir. Söz konusu toplantıda ÇED Raporu genel hatlarıyla yeterli görülmüş ve ÇED Raporu’nun nihai olarak kabul edilmesi kararlaştırılmıştır. Bu tarihten sonra komisyon üyeleri tarafından talep edilen revizyonlar gerçekleştirilerek 31.03.2015 tarihinde Nihai ÇED Raporu Bakanlığa sunulmuştur. Nihai Rapor Bakanlığa sunulduktan sonra ÇED Yönetmeliği gereğince 10 gün süreyle halkın görüşüne açılmış ve bu süreçte halktan gelen itiraz, talep, dilek vb. değerlendirmeler üzerine çalışılarak Nihai ÇED Raporu içerisine dahil edilmiştir.
23 TEMMUZ’DA ÇED OLUMLU KARARI VERİLMİŞTİR 2015 Nisan ayı içerisinde gerçekleşen söz konusu çalışmaların ardından Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 23.07.2015 tarihine kadar tüm ÇED süreci, komisyon görüşleri ve halk görüşleri baştan sona tekrar değerlendirilmeye alınarak proje için ÇED Olumlu Kararı verilmiştir. Bununla beraber ÇED Raporu hazırlık sürecinde Gazi Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi ilgili bölümleriyle de bilimsel ve akademik çalışmalar gerçekleştirilmiştir. 6 YILLIK AR-GE ÇALIŞMASI VE 100’E YAKIN UZMAN AKTİF GÖREV ALDI DOSAB Buhar ve Enerji Üretim Tesisi Projesi ÇED sürecine başlanmadan önce ise yatırımcı Demirtaş Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü tarafından yaklaşık 6 yıllık bir AR-GE çalışması yapılmış ve bu AR-GE çalışmasında uluslararası alanında uzman firmalardan danışmanlık hizmeti alınmıştır. DOSAB Buhar ve Enerji Üretim Tesisi Projesinde komisyon üyeleri de dahil olmak üzere toplamda 100’e yakın alanında uzman teknik personel ÇED süreci ve öncesinde aktif görev almıştır. FİZİBIL VE ÇEVREL UNSURLARDA İYİLEŞTİRİCİ ETKİ GÖSTERECEK PROJE Bu bağlamda; sürdürülebilir bir çevreye entegre olarak planlanan DOSAB Buhar ve Enerji Üretim Tesisi Projesinin “PROJE” olarak bilimsel ve akademik çalışmalarla fizibil, yetkin ve hava kalitesi başta olmak üzere çevresel unsurlarda iyileştirici etki gösterecek bir “PROJE” olduğunda karar verilmiştir. Planlanan yatırımın hala bir proje olduğunu vurgulamakta fayda vardır ki, zira ÇED Yönetmeliği’nde, “ÇED kararlarını diğer kurumlarca verilen izin, onay ve ruhsatlardan ayıran, onlar için bir taban teşkil ettiğini vurgulayan (6.Madde 3.bendi) Bu Yönetmeliğe tabi projeler için Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili teşvik, onay, izin, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez, proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez.” hükmü yer almaktadır. Özet olarak ÇED süreci projelerin yapılabilirliğinin bir çok açıdan kapsamlı olarak değerlendirildiği bir süreç olup, ÇED Olumlu Kararı ardından projeye ilişkin ihale, izin, ruhsat vb. kinetik çalışmalara başlanılabilmektedir. |
